چرا قرآن کریم بااینکه انسان را بین پذیرش ایمان و کفر مخیر کرده است، به تهدید کافران پرداخته و آنان را به عذاب‌های سهمگین در آخرت وعده داده است. برای نمونه: ﴿وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَمَنْ شاءَ فَلْیَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنا لِلظَّالِمینَ ناراً أَحاطَ بِهِمْ سُرادِقُها وَإِنْ یَسْتَغیثُوا یُغاثُوا بِماءٍ كَالْمُهْلِ یَشْوِی الْوُجُوه بِئْسَ الشَّرابُ وَساءَتْ مُرْتَفَقا﴾. (کهف 29)
تناقض قرآن در تهدید کفار و اختیار انسان اتهامی نارواست زیرا اختیار آدمی میان ایمان و کفر و تهدید گناهکاران و کفار ناسازگار نیستند.
این مسئله در از سویی در امتداد مسائل جبر و اختیار و از سویی در راستای مباحث قرآن شناسی و اعجاز قرآن مطرح می‌شود. با این حال می‌توان در توضیح و تبیین آن به چند نکته ذیل اشاره کرد:
این مسئله، هم در عرصۀ تکوین و مسائل طبیعی و هم در عرصۀ قانونگذاری و روابط اجتماعی دیده می‌شود بی‌آ‌نکه تناقضی یابد. برای مثال، پزشک بیمارش را در استفاده از دارو مخیر می‌داند، اما پیامدهای ناگوار عدم‌استفاده از آن را گوشزد می‌کند.
در قوانین آموزشی یا اقتصادی نیز به‌رغم مختار بودن فرد پیامدهای عدم‌اجرای قوانین گوشزد می‌شود. هیچ‌یک از این موارد، سلب اختیار و اجبار تلقی نمی‌شود و اهل خرد بین اعطای حق انتخاب، و مجازات در صورت انتخاب مسیر خاص تناقضی نمی‌بینند.
در این آیات عنصر انتخاب مربوط به زندگی دنیاست و مجازات عموماً مربوط به زندگی آخرت. بنابراین، در حیات دنیوی که میدان انتخاب آدمی است هیچ اجباری به پذیرش هدایت وجود ندارد، و عذاب اخروی هم پیامد انتخاب‌های او در عرصه‌ای است که دیگر جایی برای انتخاب نیست.
افزون بر این باید دانست که اختیار داشتن کفار امری تکوینی است به این معنا که حقیقت انسان در نظام هستی، در زندگی خود اختیار و انتخاب دارد؛ در نتیجه نسبت به پذیرش یک دین یا رد آن نیز اختیار خواهد داشت.
در مقابل ولی مسئله تهدید و بیان عذاب، مسئله‌ای است تشریعی است که ناشی از رفتارهای ناشایست می‌باشد. در واقع کفر و گناه یک رفتار انسانی است که در نظام هستی، مبتنی بر اختیار انسان می‌باشند هرچند از نظر تشریعی ناشایست بوده و موجب عذاب خواهد بود.
بر این اساس، وجود این آیات نه نشانه‌ای از تناقضات قرآن است و نه ناسازگاری آن‌ها.
_________________________________
برگرفته از کتاب شبهه پژوهی قرآنی (دفتر اول)
