کتاب شبهه پژوهی قرآنی اثر دکتر جواد ایروانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. این کتاب در دو دفتر منتشر شده است. دفتر نخست آن به چالش‌ها، پرسش‌ها و شبهات اعتقادی توجه دارد و دفتر دوم نیز شخصیت‌محور است.
بخش‌های « شبهه پژوهی قرآنی »
دفتر نخست، حاوی شش بخش است که هر یک به پرسشی بنیادین در حوزه اعتقادات از منظر قرآن کریم پاسخ می‌گوید.
1) مباحث مربوط به هدایت و گمراهی انسان: در این بحش به واکاوی دو مفهوم هدایت و ضلالت پرداخته می‌شود تا در پرتو آن بتوان تحلیلی دقیق از آیات مرتبط با این موضوع ارائه کرد. اینکه آیا هدایتِ انسان در اختیار خداوند است و آدمی هیچ نقشی در آن ندارد یا آنکه هدایت و گمراهی انسان هیچ ارتباطی به خداوند ندارد و سرنوشت آدمی تنها در دستان خود اوست؟
2) مباحث مربوط به دین‌داری و موضوعات مرتبط با آن: در این بخش نگارنده بر مسئله اکراهی بودن یا اختیاری بودن دین تمرکز کرده است. اینکه آیا اسلام به دنبال توسعه دین اختیاری است یا رشد کمی دین‌داران حتی به قیمت اجبار و الزام را برگزیده است؟
شاید بتوان گفت این بخش از دفتر نخست، از بخش‌های جذاب برای نسل جوان باشد چراکه امروزه مسئله اختیاری بودن و الزامی بودن دین و دستورات دینی، از مهم‌ترین چالش‌هایی است که بسیاری از اندیشه‌ها را به خود مشغول ساخته است.
بدین جهت نگارنده در این بخش، این مسئله را از ابعاد گوناگونی بررسی کرده است: اینکه آیا اساساً دین امری قابل اکراه و الزام است؟ اینکه آیا از نظر تاریخی اسلام با جنگ و اجبار گسترش یافته است؟ معنای آیه «لا اکراه فی الدین» چیست؟ نسبت این آیه و مسئله اختیاری بودن دین با آیات جهاد و قتال چگونه تفسیر می‌شود؟ اگر دین اکراه‌بردار نیست پس احکام بردگی و اسارت در اسلام را چگونه می‌توان تبیین کرد؟ مسئله ارتداد و احکام فقهی حقوقی آن چه جایگاهی در مسئله اخیتاری بودن دین دارد؟
3) مسئولیت فرد در مورد عملکرد دیگران: این بخش به این چالشی توجه کرده است که در دیگر ادیان همچون مسیحیت نیز می‌توان اثرات آن را جستجو کرد. اینکه بر اساس اندیشه قرآنی، آیا شخص یا اشخاص به واسطه عملکرد دیگران دچار عذاب و آزردگی می‌شوند؟!
این بخش از آن جهت اهمیت دارد که ممکن است از برخی آیات قرآن چنین برداشت شود که برخی افراد به واسطه گناهان و عملکرد دیگران مواخذه و گاه عذاب می‌شوند. این مسئله به طور خاص درباره «گناه نخستین» از سوی حضرت آدم علیه السلام نیز مطرح است که در این کتاب، به خوبی به بررسی هر یک از این مسائل پرداخته شده است.
4) مباحث مربوط به تقدیم و تأخیر أجل: نویسنده در این بخش به مسئله مرگ انسان می‌پردازد. اینکه آیا زمان مرگ هر انسانی مشخص است یا نه؟ اگر چنین باشد، پس مسئولیت قاتل نسبت به قتل خود چگونه توجیه می‌شود؟ آیا مشخص شدن زمان مرگ مقتول، مسئولیت قاتل را رفع می‌کند؟ مسئله «زمان مرگ» با تقدیر الهی و علم خداوند چه نسبتی دارد؟
5) مسائل مربوط به عملکرد انسان و طبیعت: در این بخش نگره قرآن کریم به تأثیر رفتار و کردار آدمی بر حوادث طبیعی بحث و بررسی می‌شود.
در حقیقت تأثیر رفتارهای پسندیده و نیز رفتارهای ناشایست بر نظام طبیعت و تغییر عملکرد جهان طبیعی به واسطه رفتارهای آدمی از جمله مسائلی است که مورد ادعای اسلام است. اینکه چگونه عملکرد انسان در طبیعت و حوادث آن مثل بارش باران، سیل، زلزله و … اثرگذار است؟ و دیگر پرسش‌های مشابهی که در این بخش بدان توجه شده است.
6) مسائل مربوط به رزق و مناسبات آن: از آنجا کسب درآمد و دریافت رزق مادی و معنوی همواره دغدغه بشر بوده است، آیات مختلفی از قرآن به مسئله رزق پرداخته‌اند. از اینرو در این زمینه پرسش‌هایی اساسی به وجود آمده‌اند.
اینکه آیا از نگاه قرآن کریم آدمی رزقی مشخص شده دارد؟ آیا این به معنای گونه‌ای جبر اقتصادی است که آدمی بایستی تابع آن باشد و از هرگونه تلاش دوری کند؟ مفهوم مشیت الهی در مسئله رزق به چه معنا است؟ نسبت رزق مادی با مسائل معنوی همچون قرب و بعد الهی چیست؟ حکمت کاهش یا افزایش رزق آدمیان چیست؟ اینها پرسش‌هایی است که در این کتاب بدان پرداخته می‌شود.
اینها بخشی از پرسش‌هایی است که امروزه ذهن بسیاری از افراد به خصوص نسل جوان را به خود مشغول ساخته است و در کتاب «شبهه پژوهی قرآنی» به خوبی بدان‌ها پرداخته شده است. در حقیقت این کتاب همانند دیگر کتاب‌های این نویسنده (برای نمونه: حجاب اجباری آری یا نه) برای مخاطب جذاب خواهد بود؛ چراکه سؤالات ذهنی مخاطب را توانسته به نیکویی پاسخ دهد و مستقیماً به سوالات ذهنی او بپردازد.
اگرچه ادبیات این کتاب، تخصصی و آکادمیک است ولی این مهم نشان از رویکرد عالمانه نویسنده کتاب و جایگاه والای کتاب دارد که در عین بهره‌مندی از ادبیات دانشی، به سوالات عمومی مخاطبان پرداخته است.
روش تهیه شبهه پژوهی قرآنی
نسخه الکترونیکی کتاب را از اینجا دریافت کنید.
نسخه چاپی کتاب را از اینجا دریافت کنید.
