بوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (۳۷۰-۴۲۸ق)، مشهور به ابن سینا، فیلسوف مشهور مسلمان و پزشک نامدار ایرانی است. او در عرصه‌های مختلف علمی صاحب ایده و فکر بوده است. وی هم در زمانه خود تأثیرات بسزایی داشت و هم بر پسینیان اثرگذار بوده است. اندیشه فلسفی ابن‌سینا، تأثیرات مهمی بر تفکر فلسفی اسلامی و فلسفه اروپایی داشته است. وی در غرب به نام اویسنا (Avisina) و به لقب امیر پزشکان شناخته شده است. مهمترین آثار وی در حوزه‌های فلسفه دانشنامه علایی، اشارات و شفاء است و در حوزه پزشکی نیز کتاب قانون او مرجعیت دارد.[1]
با وجود آنکه وی اندیشمند و دانشمندی ایرانی و مسلمان است، ولی جایگاه علمی او در جهان به اندازه‌ای است که گفته می‌شود تمبرهای مخلتفی برای یادبود وی چاپ شده است. در واقع ابن سینا تبلور خدمات متقابل اسلام و ایران و نمونه رابطه علم و دین در افق جهان‌بینی توحیدی می‌باشد.
جامعیت ابن سینا
ابن سینا از کودکی به علم‌آموزی مشغول شد. از اینرو در ده سالگی تمام قرآن و دانش‌های زبانی عربی مثل صرف و نحو را فراگرفت و سپس به آموختن منطق و ریاضیات به عنوان دو دانش عقلی پرداخت.
تبحر وی در منطق به اندازه‌ای است که می‌توان وی را گذرگاه فهم منطق ارسطویی در جهان امروز دانست. به عبارت دیگر اگر کسی بخواهد منطق ارسطو را بفهمد، معمولا منطق را به گونه‌ای که ابن سینا فراهم آورده آموزش می‌بیند چراکه منطق ارسطویی در گذر زمان دشوار فهم بود ولی به واسطه ابن سینا تقسیم‌بندی مرتبی پیدا کرد و در نهایت تا امروز منطق‌دانان بر محور آن فعالیت‌های منطقی خود را سامان داده‌اند. در واقع ابن سینا یک پارادایم و منش فکری در حوزه‌های منطق و فلسفه است و به عنوان نقطه عطفی در تاریخ این دانش‌ها به شمار می‌رود.
او همچنین در پزشکی هم تبحر ویژه‌ای داشت تا جایی که جرج سارتن در کتاب تاریخ علم خویش وی را از بزرگترین دانشمندان پزشکی می‌داند. کتاب او در زمینه پزشکی با نام قانون نزدیک به هفتصد سال در مراکز علمی اروپا تدریس می‌شده است.[2]
ابن سینا، دیندار و دانشمند
ابن سینا شخصیتی جامع الاطراف است؛ به این معنا که ابعاد و جنبه‌های مختلفی را می‌توانید در وی مشاهده کنید. وی در عین حال که دانشمند بوده است، فیلسوف بوده است و در عین فلسفه‌اش دیندار بوده است. پایبندی وی به دین به میزانی است که اساس باور به برخی جزئیات معاد و زندگی پس از مرگ را گزاره‌های دینی می‌داند.[3]
او آن جایی برای جامعه امروز بشری جذابیت پیدا می‌کند که دینداری‌اش در عین دانشمندی او بوده است. او جامع علم ودین و فلسفه بوده است؛ همان چیزی که جهان مدرن امروز با چالش‌هایی در این رابطه مواجه است. در جهان امروز، عده‌ای معتقدند علم و گزاره‌های تجربی با دین سازگاری ندارند. دیگرانی نیز باور دارند که دین و عقلانیت (فلسفه) با هم سازگار نیستند. به همین دلیل جهان امروز عرصه تکثر و جدایی علم و عقل و دین از همدیگر شده است.
این در حالی است که ابن سینا نمونه مهمی برای ابطال این ادعاست. اینکه دین و علم و عقل اگرچه در برخی تمدن‌ها با هم سرناسازگاری داشتند ولی در تمدن اسلامی در وفاق و صلح به سر میبرند. نمونه بارزش دانشمندان و اندیشمندانی چون ابن‌سینا می‌باشند که دانش تجربی آن‌ها مانع از فلسفه‌ورزی و پایبندی به مبانی دینی آن‌ها نشد. ابن‌سینا نمونه‌ای از وفاق و سازگاری میان علم و دین و فلسفه است.
در واقع ابن‌سینای دیروز با امروز تفاوت دارد. در جهان دیروز ابن سینا جامع بین علم و دین و فلسفه بود ولی در جهان امروز ابن سینا تنها به عنوان یک شخصیت علمی و تنها به عنوان یک پزشک معرفی می‌شود. جهان امروز به ابعاد دینی و فلسفی ابن سینا توجه چندانی ندارد و در تبلیغات و رسانه‌های خود به آن اشاره نمی‌کند. گویی که ابن‌سینای دیروز با ابن‌سینا امروز تفاوت کرده است. گویی ابن‌سینای دیروز جامعیت داشت ولی ابن‌سینای امروز فقط پزشک است.
افزون بر این، ابن‌سینا یکی از محصولات تمدن اسلامی است. در حقیقت همسویی علم و دین و فلسفه، شاخصه مهمی برای تمدن اسلامی است که در دانشمندان متعددی از جمله ابن سینا بروز کرده است و می‌تواند مسیری جدید را برای بشر امروز ترسیم کند و بشر را از چالش نادرست تعارض علم و دین و عقل رها سازد.
