شهادت از مهمترین فرهنگ‌های شیعه است که در زیارت اربعین تبلور یافته است. زیارت اربعین یکی از مهمترین محورهای حیاتی فرهنگ شیعه می‌باشد که همواره شبعیان راستین با این نشانه در طول تاریخ شناخته می‌شوند.
با اینکه عبارات این زیارت کوتاه است ولی محتوایی ظریف و مضامینی عالی دارد. در این زیارت کوتاه چندین بار در باره جهاد و فداکاری در راه خدا و احیای ارزش‌های الهی سخن به میان آمده است. به عنوان مثال می‌توان به «المظلوم الشهید»، «اکرمته بالشهادة»، «بذل مهجته فیک»، «فجاهدهم فیک»، «حتی سفک فی طاعتک دمه» و مانند آن اشاره کرد. این نشانگر اهمیت موضوع جهاد و شهادت در مکتب شیعه است.
شهادت در نظام ارزشی اسلام، معیاری اصیل است که سایز امتیازات انسانی و اعمال صالح را تحتالشعاع خود قرار می‌دهد و جایگاهی بس رفیع دارد. رسول گرامی اسلام در این مورد می‌فرماید: بالاتر از هر نیکی، نیکی دیگری است تا اینکه شخص در راه خدا کشته شود. هنگامی که در راه خدا جان خود را تقدیم کرد، دیگر بالاتر از آن نیکی وجود ندارد.
اساسا اگر روحیه شهادت طلبی و جهاد در راه خدا در جامعه‌ای نباشد و افراد آن جامعه به تن‌پروری و تعلقات مادی مشغول شوند، سرنوشتی ذلت بار و آینده‌ای حقارت آمیز خواهند داشت. امیر مومنان می‌فرماید: جهاد در راه خدا، دری از درهای بهشت است که خداوند آن را به روی دوستان مخصوص خود گشوده است. جهاد، لباس تقوا و زره محکم و سپر مطمئن خداوند است.
کسی که جهاد را ناخوشایند دانسته و ترک کند، خداوند لباس ذلت و خواری را بر او می‌پوشاند و دچار بلا و مصیبت می‌شود و… بر اساس این بینش الهی، روحیه جهاد و فرهنگ شهادت موجب استقلال، عزت و اقتدار مومنین است.
شهادت؛ سود خالص و بالاترین افتخار
مولای متقیان بر این باور تأکید می‌کرد که: «آن گروه از برادران ما که در مصاف با دشمن خونشان ریخته شد، هرگز زیان نکردند.»
بنابراین جان‌فشانی برای خدا معامله‌ای عزتمندانه و سودمند است که انسان‌های وارسته با خدای خود انجام می‌دهند و با زدودن غبارهای تعلق از تمام مظاهر دنیوی به مقامات عالیه دست می‌یابند.
شهید مطهری در تعریف آن می‌نویسد: «شهادت به حکم اینکه عملی آگاهانه و اختیاری است و رد راه هدفی مقدس است و از هر گونه انگیزه خودگرایانه منزه و مبرا است، تحسین برانگیز و افتخارآمیز است.
شهادت؛ گلواژه عاشورا
امام حسین علیه السلام سید شهیدان است. عشق به شهید شدن سراسر وجود آن حضرت را فرا گرفته بود. مرامش این بود که: «اگر بدن‌ها برای مرگ آفریده شده‌اند؛ پس کشته شدن یک انسان با شمشیر در راه خداوند، برترین نوع مرگ می‌باشد. علی علیه السلام نیز بارها این عشق درونی خود را اظهار کرده بود و هم برای خود و هم برای یاران نزدیکش این افتخار را آرزو می‌کرد.
امام حسین علیه السلام در یکی از سخنرانی‌های عمومی خود برای حجاج، بعد از تبیین فلسفه قیام خویش و تحلیل اوضاع سیاسی روز، از شهید شدن خود به دست ستمگران حکومت اموی خبر داده است.
امام در فرازی از سخنان روشنگرانه خویش فرمود: «ای مردم! مرگ بر انسان‌ها چونان گردنبندی که لازمه گردن دختران جوان می‌باشد حتمی است و من به دیدار نیاکانم آنچنان اشتیاق دارم که یعقوب علیه لاسلام به دیدار یوسف علیه السلام داشت. (نسبت به جایگاه شهادت هدف‌گذاری امام حسین علیه السلام، اینجا را مطالعه کنید)
شهید مطهری در مورد رمز بقای مکتب امام حسین علیه السلام می‌نویسد:
«امام حسین به واسطه شخصیت عالی‌قدرش به واسطه شهادت قهرمانانه‌اش مالک قلبها و احساسات صدها میلیون انسان است. اگر کسانی که بر این مخزن عظیم و گرانقدر احاساسی و روحی گمارده شدند (یعنی رهبران مذهبی) بتوانند از این مخزن عظیم در جهت هم شکل کردن و هم رنگ کردن و هم احساس کردن روح‌ها با روح عظیم حسینی بهره‌برداری صحیح کنند، جهان اصلاح خواهد شد. راز بقای امام حسین علیه السلام این است که نهضتش از طرفی منطقی است، بعد عقلی دارد و از ناححیه منطقی حمایت می‌شود و از طرف دیگر در عمق احساسات و عواطف راه یافته است.»
فرهنگ شهادت مهمترین ارمغان عاشورا است که در زیارت‌نامه‌هایی همانند زیارت اربعین تبلور یافته است تا مایه رشد جامعه شیعی و شیعیان راستین باشد.
برگرفته از «پیام اربعین در زیارت اربعین» نوشته عبدالکریم پاک نیا تبریزی
